Een thuisbioscoop of Home Cinema is een fantastische gelgenheid om een kamer akoestisch volledig naar wens in te richten. Wanneer u overweegt om een Home Cinema te bouwen of te verbeteren is akoestiek een ontzettend belangrijke factor om rekening mee te houden. Onderstaand delen we graag onze ervaring en expertise met u omtrent dit specifieke type ruimte.
Home Cinema: Hollywood én het concertgebouw bij u in de kelder
De illusie
De thuisbioscoop is bedoeld om zich onzichtbaar en onhoorbaar te maken. Alle zaken die er ingebouwd worden hebben als doel om de toeschouwer geheel in de film of in het concert op te laten gaan.
Akoestiek bepaalt voor 50% het resultaat
Om deze illusie goed te kunnen laten plaatsvinden, moet zoveel mogelijk de invloed van de omgeving worden uitgeschakeld. Hier is de akoestiek (hoe laat de kamer het geluid klinken), van zeer groot belang.
Omdat je in een gemiddelde kamer voor 50% de kamer hoort en voor 50% het directe door de speakers uitgestraalde geluid, zijn dus de invloeden van de wanden, vloer en het plafond van groot belang op het totale geluidsbeeld.
Hoe het niet moet
Zoals nog veel gedaan wordt, kan je de invloed van de wanden verminderen door er overal absorberende panelen te plaatsen. Samen met een dik tapijt en een absorberend plafond zijn alle dan reflecties verdwenen. Wat door dit overmatig dempen dan ook verdwijnt is de akoestische energie; het klinkt dan “doods”, en “sloom”.
Sommige mensen ervaren een dergelijke overgedempte ruimte als druk op de oren. Daarbij komt dat voor de stereo- en surround effecten midden- en hoge tonen noodzakelijk zijn. Door al het absorberend materiaal zijn juist deze midden- en vooral de hoge tonen gegarandeerd grotendeels verdwenen, terwijl de lage tonen nog wel lang in de kamer verblijven.
Door het gebrek aan midden- en hoge tonen hoort u te weinig ruimtelijke en plaatsingsinformatie en wordt er veel minder uit de surround set gehaald dan mogelijk is. Er ontstaat dus een verschil in tijdsduur dat de hoge tonen in de kamer verblijven en de tijdsduur dat de lage tonen in de kamer in de kamer hoorbaar blijven.
De hoge tonen worden snel geabsorbeerd door het absorptiemateriaal terwijl de lage tonen niet geabsorbeerd worden, omdat alleen erg dikke pakken absorberend materiaal effectief lage tonen dempen (bijvoorbeeld om geluid met een toonhoogte van 60 Hz te dempen, zou het materiaal 1,40 m. dik moeten zijn). Door dit onderlinge tijdsverschil klinkt het niet goed en onrustig. Dit is niet met een DSP of equalizer op te lossen.
Hoe het wel moet
Van belang is de ruimte niet te “doods” te maken door overal dempende, absorberende materialen te plaatsen. Deze halen de energie weg en dempen vooral de stereo, surround sound en de zo belangrijke hoge tonen.
Wij kunnen de ruimte zo inrichten dat er een goede balans is tussen sterkte en de tijdsduur van de hoge-, midden- en lage tonen. Hierbij gebruiken we de wanden en het plafond op een slimme manier, in combinatie met de Rivasono akoestische producten.
Op basis van de ervaring van honderden akoestische metingen van huiskamers, luisterruimtes en thuisbioscopen en analyse van de wensen van klanten, heeft Rivasono een model ontwikkeld en een set producten samengesteld om op een snelle manier een ideale thuisbioscoop te creëren.
In de set zit de kennis en ervaring van Rivasono, dat geeft de zekerheid dat het resultaat een uitgebalanceerd geluid oplevert. De set bestaat uit een combinatie van enkele absorberende panelen en diffusers die het geluid verstrooien door het te verspreiden in de ruimte.
Aanpak volgens het Rivasono model
Wanden
Zijwanden
Als de bestaande wanden van beton of steen zijn: gipsplaten aanbrengen, 2 lagen van 1,25 cm dik, de naden overlappend, op rachels met 30 cm tussen ruimte. Afstand tussen de gipslagen en de originele wand: 10 cm. Deze ruimte vullen met 10 cm Rivasono Poly HD absorptiemateriaal van hoge dichtheid.
Hierdoor ontstaan er zijwanden die stevig genoeg zijn om de bassen goed tot hun recht te laten komen, maar tegelijk de overmatige basenergie dempen door op een gecontroleerde manier mee te bewegen.
Als je vanaf de luisterpositie een spiegel tegen de rechter zijwand houdt en je schuift die van achter naar voor, zie je op een gegeven moment de rechter luidspreker in de spiegel. Als je dan nog wat verder schuift, zie je de linker luidspreker. Op de 2 plekken aan de rechter zijwand waar je in de spiegel (gehouden tegen de rechterwand) de rechter front luidspreker en de linker front luidspreker ziet, dient een Rivasono Cinema Panel geplaatst te worden met een minimale breedte van 60 cm per reflectiepunt en en hoogte van minimaal 180 cm. In een kleine ruimte liggen deze 2 punten dicht bij elkaar en volstaat 1 Design Panel van 120 cm breed. Dit alles geldt omgekeerd ook voor de linker zijwand.
We gebruiken de rest van de zijwanden als natuurlijke ondersteuning van het gevoel van ruimtelijkheid door ze niet geheel van absorberende panelen te voorzien, maar een afwisseling te creëren tussen reflectie (de harde wand) en absorptie (een smal Design Panel).
In de ideale situatie hangen we tegen de zijwanden Cinema Panels op met een breedte van 30 cm (en een hoogte van 180, 210 of 240 cm, wat optisch het beste staat). Deze 30 cm brede Cinema Panels komen op de zijwanden alleen tussen de luisterpositie en de achterwand en ieder met een tussenruimte van 30-40 cm.
Het beste is als deze Cinema Panels steeds verspringen ten opzichte van de tegenoverliggende wand, dat wil zeggen dat recht tegenover ieder smal Design Panel een onbekleed stuk zijwand is. In geval van een krapper budget kunnen de laatstgenoemde 30 cm brede Cinema Panels ook vervangen worden door een kleiner aantal grotere Cinema Panels, liefst steeds versprongen ten opzichte van de tegenoverliggende wand. Naar wens kan indirect licht achter de Rivasono Cinema Panels aangebracht worden.
Een praktijkfoto van het gebruik van de aoekstische panelen in afwisseling met de reflectie van de muur
Achterwand
Van belang is om de sterke reflectie van het geluid dat door de achterwand teruggekaatst wordt, tegen te gaan, maar niet met absorberende panelen over de gehele wand. Hier wordt een aantal Rivasono CurveDiffusers geplaatst.
Deze zijn 60 cm breed, halfrond en verstrooien door hun vorm het geluid in de ruimte. Hierdoor blijft de akoestische energie behouden en de hoge tonen in balans. Tussen deze CurveDiffusers wordt steeds een Design Panel gezet van 60 cm of 30 cm breed. Hierdoor ontstaat er een ideale combinatie van afwisselend diffusie (de CurvevDiffusers) en absorptie (de Cinema Panels).
Voorwand
In een thuisbioscoop zal een groot deel van de voorwand waarschijnlijk worden ingenomen door het scherm en de front-speakers. Rivasono adviseert een kast met louvres met een diepte van 20-60 cm, afhankelijk van wat haalbaar is. Deze kast lijkt optisch dicht maar heeft akoestisch 3 functies.
De lage tonen gaan tussen de louvres door en worden door het in de kast aanwezige Rivasono Poly HD absorptiemateriaal gedempt. De hoge tonen worden door de louvres gereflecteerd en via het plafond opgevangen of verstrooid (in het geval van een plafond met Skyline diffusers). Tenslotte zorgen de zijkanten van de louvres nog voor een zekere mate van verstrooiing van het geluid.
Het doel van een dergelijke kast is het dempen van ongewenst overdadige lage-tonen energie en het, door de louvres, verminderen van ongewenste reflecties, zonder de hoge tonen te absorberen. Rivasono kan een dergelijke kast voor u op maat laten maken.
Het gebruik van louvres onder- en boven het scherm en de front-speakers
Plafond en vloer
Plafond
Ook hier geldt dat de reflectie van het plafond vermindert dient te worden. Als het budget beperkt is kunnen tegen het plafond 2 of meer Rivasono Ceiling Panels worden opgehangen, met een afstand van 7-15 cm vanaf het bestaande plafond. Hier kan naar wens verlichting in worden aangebracht of als indirecte verlichting erop worden gelegd.
De akoestisch beste oplossing is echter het aanbrengen van de Rivasono Skyline diffusers. Dit zijn elementen van 60x60 cm, tussen 2 en 15 cm hoog, die een structuur hebben als een “skyline”. Deze verstrooien het geluid in alle richtingen. Het effect is een helder en fris geluid, waarbij het klinkt alsof het plafond veel hoger is.
Het gebruik van de Rivasono Skyline Diffusers in een home cinema
Vloer
Een veelvoorkomende, maar helaas ongunstige oplossing, is een “kamerbrede” vloerbedekking. Door het relatief dunne materiaal worden hierin de hoge tonen snel geabsorbeerd, terwijl midden- en lage tonen door het tapijt niet geabsorbeerd worden.
Elke keer dat het geluid tegen het tapijt kaatst, worden dus selectief de hoge tonen veel minder teruggekaatst dan de midden- en lage tonen. Je creëert er dus een onbalans mee, zeker omdat het kamerbrede tapijt een groot oppervlak heeft ten opzichte van de totale ruimte.
Om deze reden zijn gordijnen evenmin aan te bevelen, of alleen als het niet anders kan, zware gordijnen met voering, in een plooi opgehangen en aan oppervlak niet meer dan 1/6 van het totale wandoppervlak. Ons advies is een harde vloer, liefst als je er op tikt zo “dood” mogelijk, echt hout of steenachtig. Bij een laminaatvloer deze met een ondervloer dempen.
Een laminaatvloer is wat ons betreft overigens nog steeds beter dan een kamerbrede vloerbedekking. Als je dan een denkbeeldige lijn trekt tussen de luisterpositie en de front-mainspeakers, dient daar een hoogpolig tapijt te liggen, dus tussen de luisterpositie en de front-speakers.
De luisterpositie en benodigde producten
Luisterpositie
Het beheersen van lage tonen is een belangrijk element. Vooral omdat een thuisbioscoop vaak in de kelder gebouwd wordt en er dus rekening gehouden moet worden met vloer, wanden en plafond van beton.
Beton en steen geven niet mee en houden de lage-tonen-energie lang vast in de ruimte. Beneden de toonhoogte van 250 Hz hebben we in iedere ruimte te maken met lagetonen-resonanties (staande golven en harmonischen). Deze kunnen in een kleine ruimte met harde wanden erg dominant en storend zijn.
Rivasono kan, ook op basis van de bouwplannen, een berekening maken in welke mate deze resonanties storend zullen zijn en wat de ideale luisterpositie is. Dit is onder andere afhankelijk van de verhouding tussen de lengte, breedte en hoogte van de ruimte.
Als vuistregel adviseren wij een luisterpositie op 38% van de totale lengte. Op dit punt zijn de lage tonen het meest gelijkmatig in sterkte. Dit kan 38% van de voorwand of 38% van de achterwand zijn. In de praktijk kan vanaf dit punt nog 0,5 meter naar voren of naar achteren geschoven worden.
Het resultaat
Het resultaat is een uitgebalanceerd geluid, met een prima spraakverstaanbaarheid (gesproken teksten in films, zang bij concerten) en een uitstekende ruimtelijkheid als dat in de film of de muziek zit (grote ruimte of concertzaal-registratie). Tegelijk is er ook de noodzakelijke precisie om details goed te kunnen horen (film effecten, closeups, solisten).
De slimme combinatie van reflectie, diffusie en absorptie zorgt tevens voor het optimaal tot zijn recht komen en waarnemen van stereo en surround effecten. Door de uitgebalanceerde akoestiek van de ruimte hoeft de DSP van de surround processor veel minder te corrigeren.
Minder sterke filtering betekent zuiverder en meer “ontspannen” geluid, eventueel ook minder dure apparatuur. Tenslotte is een dergelijke ruimte behalve een top-thuisbioscoop ook een uitstekende plek voor Hifi muziek luisteren.
Dus Hollywood én het Concertgebouw in de kelder!
Het in dit artikel beschreven concept is afgestemd op de aanbevolen Rivasono producten. Met deze combinatie wordt de optimale balans verkregen. Indien u overweegt (deels) andere producten te gebruiken, kan hiermee het resultaat minder goed worden, omdat deze andere akoestische eigenschappen hebben en de combinatie anders werkt. Neemt u in dat geval even contact met ons op voor advies.
